به نقل از «ایران اکونومیست»

عجیب‌ترین متهمان زلزله:آسمان خراش ۱۰۱ طبقه و سد آتاتورک

تاریخ انتشار: ۹ اسفند ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۲۲۲۶۳۳

سدها که به عنوان یک مانع بر روی بستر رودخانه‌ها ساخته می‌شوند، می‌توانند تاثیرات فیزیکی و شیمیایی مختلفی را در تغییرات اقلیمی و زیست محیطی ایجاد کنند. شاید کمی باور آن سخت باشد، اما آنها ممکن است باعث ایجاد زمین لرزه نیز بشوند.  این زمین لرزه‌ها را با نام «زلزله القایی» می‌شناسیم.

 زلزله القایی چیست؟ این زمین‌لرزه‌ها که با نام «زلزله‌های القایی» (Induced seismicity) شناخته می‌شوند، به لرزش‌هایی گفته می‌شود که بر اثر فعالیت‌های انسانی بوجود می‌آیند و تنش‌ها و کرنش‌های روی پوسته زمین را تغییر می‌دهند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

یکی از این فرآیندهای خاص ژئوفیزیکی، در مناطقی بوجود می‌آید که در آنها سد ساخته می‌شود.

لازم به ذکر است، در گزارشی که توسط گروهی از زلزله شناسان روسی در سال ۲۰۰۰ منتشر شد، عواملی نظیر استخراج مواد معدنی از عمق زمین نیز می‌توانند پوسته زمین را دچار تغییر کرده و یا آن را تضعیف کنند. به عنوان مثال استخراج گاز طبیعی در نزدیکی گازلی، در ازبکستان در اواخر دهه‌های ۱۹۷۰ و۱۹۸۰، باعث سه زمین‌ لرزه‌ شدید شد که بزرگترین آنها ۷.۳ ریشتر بود. این بزرگترین رویداد لرزه‌ای ثبت شده در آسیای مرکزی است.

یکی دیگر از عواملی که ممکن است باعث ایجاد زلزله شود، ساخت آسمان‌خراش‌ها است. به عنوان مثال پس از ساخت برج «تایپیه ۱۰۱» در تایوان، دو زلزله این منطقه را لرزاند. زمین‌شناسان تایوانی احتمال می‌دهند که شاید این آسمان خراش ۷۰۰ هزار تنی، باعث باز شدن یک گسل قدیمی شده باشد.

با ساخت سد و ایجاد یک مخزن آب چند میلیارد تنی، فشار زیادی بر زمین آن منطقه ایجاد می‌شود. شواهد نشان می‌دهند که در برخی مناطق، به دلیل گسل‌های موجود در دره‌ها(که عموما محل آب‌گیری سدها هستند)، و برخی مشخصات فیزیکی و زمین‌شناختی دیگر، ساخت سد به دلیل افزایش بار اعمال شده، باعث ایجاد زلزله‌های القایی در عمق کم می‌شوند.

پاتریک مک گالی نویسنده کتاب «رودهای خاموش» (این کتاب در ایران نیز ترجمه و چاپ شده است) در بخشی از کتاب خود به این مسئله پرداخته و می‌گوید:«زلزله، پیامد خاموشی رودها، مرگ آب‌خوان‌ها و گسترش سد سازی است.»

او در مهم‌ترین بخش کتاب خود به بررسی تاثیر از بین رفتن رودخانه‌ها و در پی آن به مرگ سفره‌های آب زیرزمینی می‌پردازد. و می‌گوید که سدسازی در مناطق زلزله خیز، احتمال وقوع زلزله را در این مناطق افزایش می‌دهد.

به گفته او وزن این دریاچه‌ها به اندازه‌ای زیاد است که می‌تواند سبب تغییر توزیع وزن پوسته زمین شده و روی شتاب چرخش، زاویه محور زمین و شکل میدان گرانشی کره زمین اثر بگذارد و سبب زمین لرزه شود.

تاریخچه زلزله‌های القایی

وقوع زلزله القایی، برای اولین بار در سال ۱۹۳۵ و بعد از احداث سد دریاجه مید بر روی روخانه کلرادو ی آمریکا گزارش شده است. نظیر این اتفاق علاوه بر آمریکا در کشورهای هندوستان، آفریقای جنوبی، فرانسه و استرالیا نیز گزارش شده است. به عنوان مثال گمان می‌رود که منشا زلزله‌ ۶.۷ ریشتری که در سال ۱۹۶۷ در نزدیکی سد کوینای هند اتفاق افتاد، به علت ذخیره آب پشت این سد بوده باشد. همچنین زلزله ۶.۲ ریشتری سد سین‌هنگجیانگ چین، که در سال ۱۹۶۲ اتفاق افتاد، یک زلزله القایی بوده است.

یکی از مشکلات خطرناکی که ممکن است زلزله‌های القایی به همراه داشته باشند، جلو انداختن زلزله‌های طبیعی و یا تشدید آنها است.

عمق این زلزله‌ها معمولا کم بوده و بین یک تا سه کیلومتری سطح زمین اتفاق می‌افتند. اما برخی از زلزله‌های القایی که مدت زمان زیادی طول کشیده تا ایجاد شوند، عمق بیشتری داشته و حتی ممکن است سالها پس از آبگیری سدها اتفاق بیافتند.

علت ایجاد زلزله القایی

دکتر وی.پی.جوهاری محقق زمین‌شناس در مقاله خود در خصوص زلزله‌های القایی نوشت: «بهترین توضیح برای ایجاد زلزله در اثر ساخت سد این است که افزایش فشار آب در دریاچه پشت سدها، باعث ایجاد فشار اضافی در ریز ترک‌ها و شکاف‌های موجود در زمین می‌شود. با نفوذ و فشار آب در زمین، گسل‌هایی که قبلا تحت فشارهای ساختی بودند و نمی‌توانستند در اثر اصطکاک سطوح سنگ‌ها به راحتی روی هم بلغزند، روان می‌شوند و می‌توانند روی هم بلغزند و حرکت کنند.»

این مخازن آبی جدید، به دلیل وزن آب، باعث تغییر تنش می‌شوند و استحکام موثر سنگ‌های زیر این مخازن آبی را کاهش می‌دهند. این امر باعث ایجاد زلزله می‌شود. در واقع انرژی آزاد شده، تنها یک انرژی کنشی تکتونیکی معمولی است که پیش از موعد آزاد شده است. بسیار واضح است که آب‌های زیر زمینی نقش زیادی در ایجاد زلزله دارند، زیرا تنش معمولی درون سنگ‌ها، در حالی که تنش برشی ثابت است، با فشار منافذ آب کاهش می‌یابد.

پیش‌بینی زلزله در اطراف محل احداث یک سد، کاری تقریبا غیر ممکن است. زیرا برای این کار باید وضعیت تنش و استحکام سنگ‌ها در محل وقوع زلزله را بدانیم، ولی روشی برای اندازه‌گیری مستقیم این دو عامل وجود ندارد. زیرا ویژگی‌های زمین‌شناسی در اطراف هر سد منحصر بفرد و متفاوت است.

حتی می‌توان گفت که همین امر، یکی از عواملی است که نمی‌توانیم زلزله‌های عادی(غیرالقایی) را نیز پیش‌بینی کنیم.

منابع:

no.wordssidekick

geoengineer

src

irna

خبرآنلاین

منبع: ایران اکونومیست

کلیدواژه: ایجاد زلزله باعث ایجاد زمین لرزه زلزله ها سنگ ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۲۲۲۶۳۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ضرورت احداث تهران جدید

بدون مقدمه باید گفت دو-سوم دغدغه خانواده‌های شهری ما مسئله مسکن است خصوصا در شهر‌های بزرگ این قضیه کاملاً مشهود است. در مسئله تامین مسکن هم بیشتر از اینکه موضوع مصالح مهم باشد موضوع زمین مرغوب مهم است؛ بنابراین سیاست دولت در تامین مسکن باید ایجاد زمین مرغوب باشد و ایجاد زمین در حاشیه کلان شهر‌ها به نوعی یعنی تامین تاسیسات زیر بنایی در یک زمین موجود در اراضی ملی است.

به گزارش فرارو، اما این زمین برای اینکه از دید مصرف کننده مرغوب باشد باید بخشی از ساختار اداری دولت در آن شهر جا داده شود. به عبارت دیگر اگر بخواهیم یک کالایی مانند زمین در یک شهر جدید صد هزار نفری تا یک میلیون نفری در حاشیه کلان شهری مانند تهران تولید کنیم که برای مصرف کنندگان هم همان مطلوبیت نسبی شهر تهران را داشته باشد باید حداقل یک درصد تا ده درصد از ساختار اداری دولت درآن شهر مستقر شود تا این شهر جدید صرفا یک شهر خوابگاهی نباشد.

به عبارتی در طراحی شهری باید ذخیره زمین مورد نیاز برای انتقال یک درصد تا ده درصد از دستگاه‌های دولتی به آن شهر پیش بینی شود. با انجام این کار دو اقدام مثبت اتفاق می‌افتد یکی آنکه آن شهر جدید پتانسیل درامدی را پیدا میکند چراکه مسیر تزریق هزینه‌های جاری دستگا‌ها دولتی به یک جامعه از طریق همین تشکیلات ستادی و اداری هست و دوم اینکه چند درصد از فشار جمعیتی شهر تهران که عموما به دلیل تمرکز ادارات دولتی هست کاسته میشود.

در واقع آنچه موجب کمیابی زمین و گرانی زمین در بسیاری از کلان شهر‌هایی میشود وجود دستگا‌های دولتی است که جمعیت زیادی را بخود جذب می کند. در دولت آقای احمدی نژاد بنابود بخشی عمده از دستگاه‌های دولتی از تهران به سمت شهرستان مورد هدف خارج شوند که یک طرح ایده آل و شاید سنگ بزرگ بود، ولی عملی نشد، ولی انتقال دستگا‌های دولتی به شهر‌های جدید قابل انجام هست. در این صورت هست که هم کلان شهر بار جمعیتی اش تعدیل میشود و هم آن شهر جدید هم یک شهر پویا و واقعی خواهد بود.

یکی از نقاط پیشنهادی ایجاد شهر جدید حداقل با ضرفیت یک میلیون نفر در حوالی چرم شهر در جنوب ورامین هست؛ و دستگاه‌های اداری دولتی مورد هدف مینتواند همین شرکت‌های نفتی باشد که در یک طراحی شهری ذخیر زمین مورد نیاز جهت انتقال ستاد شرکت‌های نفتی مستفر به آنجا فراهم باشد. شاید حالت ایده ال این است که ستاد شرکت‌های نفتی و گازی در استان‌های جنوبی مستفر گردد، ولی حال که به دلایل امنیتی و ... این حالت میسر نیست باید به گزینه جایگزین فکر کرد که حداقل نسبتا ایده آل باشد و این یعنی انتقال این دستگاه ها به شهر‌های جدید.

با انتقال شرکت‌های نفتی بسیاری از شرکت‌های پیمانکاری بخش خصوصی و بسیاری از بانک‌ها بساط خود را جمع میکنند به آنجا میایند و وزارت نفت هم چون منابع خوبی دراختیار دارد در ایجاد تاسیسات شهری کمک خواهد کرد. قرار گرفتن در موقعیت کنارگذر جنوبی تهران، دسترسی به فرودگاه بین المللی امام خمینی، دسترسی به استان‌های شرقی و غربی و جنوبی از محاسن این اراضی ملی می‌باشد.

یادمان باشد ایجاد شهر‌های جدید بدون انتقال بخشی از دستگاه‌های دولتی نمیتواند یک شهر پویا را ایجاد کند که فشار جمعیتی کلان شهر‌ها و شهر تهران را کم کند تا قیمت زمین مسکن که دغدغه اصلی مردم هست تعدیل گردد. در واقع دولت بعنوان متولی بخش مسکن باید کاری کند که یک خانواده شهری به همان دلیلی که شهر تهران را بعنوان سکونت انتخاب کرده حالا بیاید همان شهر جدید را برای سکونت انتخاب کند. چرا که درحال حاضر ده‌ها هزار مسکن خالی در شهر‌ها وشهرک‌های اطراف پایتخت (دماوند، هشگرد و پرند و...) وجود دارد که نمیتواند کمیابی مسکن تهران را جبران کند.

خرید زمین متری یک میلیارد تومانی توسط دستگاه دولتی

اخیراً رسانه با خبر شدیم یک از وزارت خانه‌ها در حال خرید برجی دوقلو درحوالی شمال شهر تهران با مساحت زیربنای طبقات ۱۶۵ هزار متر مربع و به ارزش ۲۳ هزار میلیارد تومان می‌باشد که مساحت زمین این ساختمان ۱۶ هزار متر مربع می‌باشد. براساس محاسبات سرانگشتی اولیه پولی که این وزارت خانه می‌پردازد حداکثر ۵ هزار میلیارد آن مربوط به فضای ساختمانی ساخته شده (۱۶۵ هزار متر با قیمت ۳۰ میلیون تومان در هرمتر) و بقیه مبلغ یعنی ۱۸ هزار میلیارد تومان مربوط به هزینه زمین ۱۶ هزار مترمربعی هست که هر متر آن بیش از یک میلیارد برای دولت و وزارت آب میخورد.

آیا موقع آن نشده است که دولت هزینه کردن و تغذیه پول به شهر تهران دست بردارد و چرخه تورمی زمین و مسکن تهران را آسوده بگذارد.

آیا نمیشود با در اختیار دادن زمین رایگان مربوط به اراضی ملی را به وزارت خانه‌ها و احداث ساختمان مثلا ۵ هزار میلیارد تومانی در این مورد خاص بقیه مبلغ (دراین مورد خاص ۱۸ هزار میلیارد تومان) صرف انجام تاسیسات زیر بنایی شهری در یک شهر جدید (تهران جدید) در جنوب تهران (نقطه برخورد سه استان قم تهران و سمنان) گردد.

چرا بااین کار نه تنها تورم مسکن تشدید نمیشود و عرصه بر مردم شهر تهران تنگ نمی‌شود بلکه مقدمه سکونت چند صد هزار نفر هم در تهران جدید فراهم میشود. چراکه تا زمین رایگان هست خرید زمین متری یک میلیارد تومانی تزریق معضل به جامعه شهری و خصوصا شهر تهران خواهد بود.

ضمنا هدف از ارائه این مطلب صرفا ایجاد تهران جدید در جنوب تهران می‌باشد و هدف آن یک لج بازی سیاسی نیست که یک دستگاه دولتی خاص از نوسازی ساختمان‌های قدیمی خود باز ماند بلکه هدف آن است که هزینه‌های دولت جهت دهی شود تا نفع اجتماعی و اقتصادی عمومی هم برای همه اقشار جامعه داشته باشد.

محسن ابوالحسنی کارشناس عمران و اقتصاد

کانال عصر ایران در تلگرام